Uzaya Çıkan İlk Türk Kozmonot: Andriyan Grigoryeviç Nikolayev
Uzaya ilk Türk astronotunu yollayacağımız haberlerinin yapıldığı bugünlerde sizlere dünyaca tanınan ama ülkemizde maalesef tanınmayan müthiş bir Türk kozmonotun hikâyesini anlatacağım. Uzaya çıkan ilk Türk kozmonot Andriyan Grigoryeviç Nikolayev
''Nasıl yani? Biz daha uzaya astronot yollamadık ki'' dediğinizi duyar gibiyim. Evet, Türkiye henüz uzaya bir Türk astronot yollamadı ama günümüzden 62 sene önce bir Türk uzaya çıktı.
Doğumu ve Kozmonot Olmadan Önceki Yaşamı
Çuvaş Türkü olan Andriyan Grigoryeviç Nikolayev 5 Eylül 1929 tarihinde İdil nehrinin yakınlarındaki Şurşala köyünde (Çuvaşça Şua şu yani batak su) kolektif bir çiftlikte çalışan bir işçinin oğlu olarak dünyaya geldi.
Nikolayev ortaokulu bitirdikten sonra 1944 yılında Mariinsko-Posad'daki Ormancılık lisesini kazandı ve 1947 yılında Orman teknisyeni olarak mezun oldu. Mezun olduktan sonra 1950 yılına kadar Finlandiya'nın Prionezhsky bölgesindeki Derevyansky kereste tesislerinde ustabaşı olarak çalıştı.
Nikolayev 1950 yılında ormancılığı bırakarak Sovyet ordusuna katıldı ve uçmaya olan ilgisinden dolayı hava kuvvetlerinde görev aldı. Nikolayev azmi ve çalışkanlığı sayesinde kısa sürede yükselerek 1954 yılında pilot oldu.1957 yılında ise Komünist Partiye katıldı.
Nikolayev'in Kozmonot Olmaya Karar vermesi ve İlk Dünya Rekoru
Nikolayev astronot olmaya Mart 1960 da karar verdi ve astronotluk eğitimine başladı. 1960 lı yıllar ABD ve SSCB arasında uzay rekabetinin yaşandığı yıllardı. İki ülke adeta birbirini geçmek için yarışıyordu.
Uzaya ilk insan yollamayı Sovyetler başardı. 12 Nisan 1961 tarihinde Yuri Gagarin 108 dakikalık uzay uçuşuyla uzaya çıkan ilk insan oldu. Ardından German Stepanoviç Titov 6 Ağustos 1961 tarihinde 1 gün 1 saatlik uçuşuyla Gagarin'i geçti.
Ancak Sovyetler bu başarılarla yetinmiyordu. Daha büyük hedefleri vardı: ''Uzayda tek astronotun olduğu bir uzay aracıyla en uzun sürecek uzay yolculuğunu yapmak''
Sovyetler bu büyük göreve gidecek kozmonotu seçmek için bugün Kazakistan sınırları içinde yer alan Baykonur uzay üstünde bir test uyguladı.
Test kısaca şuydu: ''Ses yalıtımı olan bir odada tek başına en uzun süre kalmak''
Bu testle uzaya gidecek olan kozmonotun sessiz uzay boşluğunda kalmaya ne kadar dayanabileceği test ediliyordu. Test odasında ise sadece bir yatak ve birkaç kitap vardı.
Test ilk bakışta basit gibi görünse de aslında insanın sınırlarını zorlayan bir testti. Yatak ve birkaç kitap dışında hiçbir şey yok. Gece mi gündüz mü bilmiyorsunuz. Kaç dakika kaldığınızı öğrenebileceğiniz bir saat bile yok.
Teste giren birçok kişi 1 gün bile dayanamadan delirecek gibi olup odadan kaçtı. Sovyetlerin umudu azalmak üzereydi ki test odasına Nikolayev girdi.
Nikolayev hiçbir anormal durum yokmuş gibi odada rutin hayatına devam etti. Uyudu,uyandı, kitap okudu, yemek yedi, tekrar uyudu ve sonra tekrar aynı şeyleri yaptı.
Nikolayev odadan çıkmak istediğini söylediğinde 4 gün geçmişti. Sovyetler artık rekor uzay yolculuğu için kozmonotunu bulmuştu: Andriyan Grigoryeviç Nikolayev
Sovyetler Nikolayev'e dayanıklılığı yüzünden bir lakap da buldular: Demir adam
Nikolayev'in Dünya Tarihine Geçtiği Gün
Tarih 11 Ağustos 1962 saat: 08.30
Baykonur uzay üssünde insanlık tarihinin o güne kadar en uzun sürecek insanlı uzay uçuşu başladı. Uçuşun çağrı işareti Çuvaşların sembolü olan Şahindi.
Nikolayev'in bulunduğu Vostok 3 uzay aracı 1 saat içinde yörüngeye yerleşip yol arkadaşı olacak Vostok 4 uzay aracını bekledi. Çünkü bu uçuş insanlık tarihinin ilk iki uzay araçlı uçuşu olacaktı.
Ukraynalı Pavel Romanoviç Popoviç'in kullandığı Vostok 4 isimli uzay aracı ertesi gün fırlatılarak Vostok 3 ile yörüngede buluştu.
İki uzay aracının uzay uçuşundaki telsiz konuşmaları tarihte iki uzay aracı arasındaki ilk haberleşme olarak tarihe geçti. Ayrıca uzaydan ilk televizyon yayınının gerçekleştiği ve ilk renkli uzay fotoğrafının çekildiği uzay uçuşu olarak da tarihe geçti.
Tarihi uzay uçuşu 15 Ağustos 1962 tarihinde sona erdiğinde dünya tarihinde en uzun uzay uçuşunu gerçekleştiren kişi artık Andriyan Grigoryeviç Nikolayevdi. 3 gün 22 saat 22 dakika süren yolculuğunda dünya çevresini tam 64 kez turlamıştı. Nikolayev SSCB nin uzaya yolladığı 3. Kozmonottur.
Nikolayev uzaycılık tarihinde kırdığı rekordan dolayı 18 Ağustos 1962 tarihinde Lenin nişanıyla ödüllendirildi. Artık o dünya tarihine geçmiş büyük bir kozmonottu.
Nikolayev'in Özel Hayatı ve Müthiş Kariyeri
Nikolayev bu büyük başarısından 1 yıl sonra 3 Kasım 1963 tarihinde Valentina Tereşkova ile evlendi. Düğünlerine dönemin SSCB başkanı Nikita Kruşçev de katıldı.
Nikolayev'in eşi Valentina Tereşkova da sıradan bir insan değildi. 16 Ağustos 1963 tarihinde Vostok 6 uzay aracıyla uzaya çıkan ilk kadın kozmonottu.
Tereşkova aslında amatör bir paraşütçüydü. 1962'de gönüllü olarak diğer dört kadınla birlikte kozmonot programına kabul edildi . 16 Ağustos 1963 tarihinde Vostok 5 uzay aracındaki Valery F. Bykovsky ile beraber uzaya çıkan Tereskova'nın uçuşu 71 saat sürdü ve bu süre içinde dünya çevresini 48 kez turladı. 19 Haziran 1963 tarihinde tamamlanan uzay uçuşunda iki uzay aracı birbirine 4,5 km yaklaşmayı başardı.
İki büyük kozmonotun evliliğinden 1 yıl sonra kızları Elena Andriyanovna Nikolayeva dünyaya geldi. Elena dünyada hem annesi hem babası kozmonot olan ilk çocuktur.
SSCB nin ''Altın dörtlüsü'' arasında yer alan Nikolayev 22 Ocak 1969 tarihinde Sovyet Ordusundan kaçan Viktor Ilyin'in Leonid Brejnev'e yönelik suikast girişiminden sağ kurtuldu. Bu olay Nikolayev'in hayatının dönüm noktalarından biriydi.
Nikolayev üçüncü uzay yolculuğunu 13 Ekim 1969 tarihinde Soyuz 8 uzay aracıyla gerçekleştirdi. ( İlk uzay yolculuğu 6 Ağustos 1961 tarihindeki Vostok 2 uzay aracında yardımcı astronot)
Soyuz 8 uzay aracıyla yardımcı kozmonot olarak uzaya çıkan Nikolayev kendine ait olan uzayda en uzun süre kalma rekorunu 4 gün 22 saate çıkartarak ikinci kez rekor kırdı.
Ancak Nikolayev en uzun uzay yolculuğunu henüz gerçekleştirmemişti. Hedefi çok daha büyüktü.
1 Haziran 1970 tarihinde Soyuz 9 uzay aracıyla Vitaly Sevastyanov ile beraber gerçekleştirdiği uzay uçuşu tam 17 gün 17 saat sürerek 19 Haziran 1970 tarihinde tamamlandı. Uçuşun amacı uzun süreli yer çekimsiz ortamın mürettebat üzerindeki etkilerini araştırmaktı. Soyuz 9 un uzay uçuşu tek uzay aracıyla gerçekleştirilen en uzun süreli mürettebatlı uçuş oldu. Günümüzde bu rekor hala kırılamamıştır.
Nikolayev ve Sevastyanov Soyuz 9 uzay aracında yer çekimsiz ortamda dünyadaki sosyal yaşamın ne kadar gerçekleşebileceğini araştırmak için bazı aktiviteler yaptılar. Örneğin dünya kupası maçı izlediler, satranç oynadılar, çift yönlü televizyon bağlantısıyla aileleriyle görüştüler hatta seçimlerde oy bile kullandılar. Soyuz 9 uzay uçuşunun da çağrı kodu Çuvaşların sembolü olan şahindi.
Uzayda kaldığı süre içinde kas kaybı olmaması için antrenman programı yazılmıştı ancak Nikolayev ve Sevastyanov araştırmalarıyla ilgilendikleri için programı uygulayamadılar ve 18 gün sonra dünyaya döndüklerinde ayakta duramayacak durumdalardı. Bu yüzden bir süre tedavi gördüler.
Nikolayev'in Kazandığı Ödüller ve Çuvaşistan'da Adına Yazılan Şiirler
18 Ağustos 1962 ve 3 Temmuz 1970 tarihlerinde SSCB de 2 kez yılın kahramanı seçilen Nikolayev birçok ödül ve nişanın sahibidir. Nikolayev'in kazandığı bazı ödül ve nişanlar şunlardır:
Lenin Nişanı (18 Ağustos 1962), Kızıl Bayrak İşçi Nişanı (15 Ocak 1976), Kızıl Yıldız Nişanı (1961), "SSCB Silahlı Kuvvetlerinde Vatana Hizmet İçin" Emri , 3. sınıf (30 Mayıs 1988), "Silah Kardeşliğinin Güçlendirilmesi" Madalyası (18 Şubat 1991), SSCB Devlet Ödülü (1981), Moğol Halk Cumhuriyeti Kahramanı, Moğolistan Emek Kahramanı (1965), Sukhbaatar Nişanı (1965, Moğolistan), Sosyalist Emek Kahramanı (Bulgaristan), Georgi Dimitrov Nişanı (Bulgaristan), Cyril ve Methodius Nişanı (Bulgaristan), Sosyalist Emek Kahramanı (Vietnam, 1962), "Devlet Banner IRR " Siparişi (Macaristan, 1964), Nepal Ulusal Nişanı (1963), Endonezya Cumhuriyeti Yıldızı , 2. sınıf (1963)
Nikolayev vatanı Çuvaşistan'da da adına şiirler yazılan milli bir kahramandır. Örneğin Çuvaş şair Aleksandr Kalgan'ın, Sovyetskaya Çuvaşiya gazetesinde yayınlanan şirin son kıtası şöyledir:
Gezegenimizdeki barış uğruna
Ölümsüz uçuşunu yaptın.
Her Çuvaş gibi
Vatanın da seninle gurur duyacaktır. (Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi Nisan 2023 sayı 435 s.17)
2 Eylül 1962 tarihinde Çuvaşistan'ın başkenti Çeboksari'ye (Çubuksaray) geldiğinde halk havaalanından Çeboksari'ye kadar uzanan yolu çiçeklerle donattı. Çuvaş şair Yuriy Semender o günü şöyle anlatmıştır:
Hayatını
Mesleğini
Hepimiz merak ediyoruz.
Sonsuz
Uçuştaki gibi
Çuvaş Hemşehrimiz
Bize parlayan yıldızlar
Üzerinden cevap yazdı
Güzel tebessümüyle
Nine sordu:
Gökten mi bunlar
Ve gülümsedi kozmonot (Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi Nisan 2023 sayı 435 s.18)
Nikolayev hakkında şiir yazan başka bir Çuvaş şairi ise Yakov Uhsaydır. Uhsay, Nikolayevi şöyle övmektedir:
Atalarımız damdan yukarı
Gidememişti.
Onlara uzaydan
Ulaşılamaz bir yıldız gibi baktın.
Sen roketi oraya yönlendirdin
Tüm gökyüzünü kaldırıp
Çuvaşistan'a ün kattın.
Ülkemizi Dünyaya tanıttın (Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi Nisan 2023 sayı 435 s.18)
Emeklilik yıllarında Türk tarihi araştırmaları ve kayak sporuyla ilgilenen Nikolayev 3 Temmuz 2004 tarihinde bir kalp krizi sonucunda Çuvaşistan'ın başkenti Şupaşkar'da 75 yaşında hayatını kaybetti.
Ölümünün Ardından Nikolayev
Ölümünün ardından Moskova'da yaşayan kızı, babasının Yıldızkent'e defnedilmesini istiyordu.Ancak Çuvaşistan Devlet Başkanı Nikolayev'in Çuvaşistan'a gömülmesini istiyordu. Sonunda verilen kararla Nikolayev Şupaşkar'da yapılan bir törenin ardından doğduğu köy olan Şurşala defnedildi.
Andriyan Grigoryeviç Nikolayev hem Türk hem de Dünya uzaycılık tarihine geçmiş efsane bir kozmonottur. Başarılarından dolayı Ay'ın karanlık yüzeyinde bulunan 41 km çapındaki bir kratere ismi verilmiştir. Ay'da ismi kraterlere verilen diğer Türk büyükleri şunlardır: Atatürk, Fatih Sultan Mehmet, Ulug bey, Ali Kuşçu
Nikolayev ölümünden sonra da unutulmadı. 2004 yılında Rusya Uzay Araştırmaları Federasyonu Nikolayev adına bir madalya tahsis etti.
2006 yılında Nikolayev'in doğduğu köy olan Şurşal'da Nikolayev'in adını taşıyan bir kütüphane ve müze açıldı.
2018 yılında Çuvaşistan'ın başkenti Çeboksari havalimanının isminin belirlenmesi için Rusya çapında bir anket yapıldı. Ankete katılanların %62 si havalimanının isminin Andriyan Nikolayev havalimanı olması yönünde oy kullandı ve Çeboksari havalimanının adı Andriyan Nikolayev havalimanı oldu.
Nikolayev'den bahsetmişken Türk dünyasındaki diğer önemli kozmonotlardan da bahsetmek gerekir.
Türk Dünyasındaki Diğer Önemli Kozmonotlar
Uzaya çıkan ilk Moğol 1981 yılında uzaya çıkan ve Budist inanca sahip olan Gürragchaa Jügderdemidiin'dir.
Uzaya çıkan ilk Hazar Türkü 1969 yılında uzaya çıkan Boris Volinov'dur. Sovyetlerin uzaya yolladığı 14. Kozmonottur.
Uzaya çıkan ilk Altay Türkü 5 Nisan 1975 tarihinde uzaya çıkan Vasili Grigoriyeviç Lazarev'dir
Uzaya çıkan ilk Azerbaycan Türkü 1990 yılında uzaya çıkan Musa Manarov'dur.
Uzaya çıkan ilk Kazak ise 1991 yılında uzaya çıkan Toktar Ebubekirov'dur. Ebubekirov ayrıca Sovyetlerin uzaya yolladığı son kozmonottur.
BARIŞ ATAGÜN
Sayfamızda yayımlanan yazıları kaçırmamanız için yayınımıza abone olun.
Aboneliğinizi istediğiniz zaman sonlandırabilirsiniz.
