Dün, yaşlı deneyimli bahçıvan ve seracı olan biriyle sohbet ettim ayaküstü. Seradaki çiçekler üzerine konuştuk.
Hani halk, bir bitkinin çiçeklerini, gövdesini, yapraklarını, yayılma şeklini bir şeylere benzeterek yeniden isimlendirir ya, bu olgu dünyanın her yerinde vardır. Ancak bu isimlendirme, o bölgeye ait türün , yani halkın her zaman doğada görebileceği bitkilere verilen isimlerdir. Bu bitkilere verilen latince-yunanca isimler sonradan konulmuştur.
Bir de o yöreye sonradan gelen, tanınan sevilen çiçeklere yeni ülkesinde verilen isimler vardır. Bu isimlendirme halkbilim konusudur aslında ama ilgilenen yoktur (Varsa da bilmiyorum).
Örneğin ülkemizde "PARLAK MUSTAFA" olarak isimlendirilen bir çiçek türü var. bu bitkinin bilimsel ismi "Plectranthus verticillatus" dur. Ayrıca İsveç sarmaşığı, İsveç begonyası olarak da bilinir. Üstelik bitki sınıflandırmasında "sarmaşık" denilen bitkilerden de değildir. Yani bir yerlere sarılmaz tutunmaz, saksıdan aşağı büyüdükçe sarkar. Ayrıca bitkinin İsveç'le de hiç alakası yoktur.
Bu bitkinin kökeni, ana vatanı, Güney Afrika, Mozambik'tir. Ülkemize ne zaman girmiştir belki 100 yılı geçmez hadi diyelim Osmanlı dönemimde girdi, 200-300 yıldır bizde yaşıyor. Kolay bir türdür; sıcak tutacaksın, toprağını nemli tutacaksın, aydınlık bir yere koy keyifle büyür çoğalır.
Burası ayrı da, kim, ne zaman, neden dolayı adını "PARLAK MUSTAFA" koydu ve ne zamandır bu ismi taşıyor? PARLAK sözcüğünü anlarım, yaprakları parlaktır ama MUSTAFA ne alaka?
Bir de çiçekçiler bunu satarken "bulunduğu evin beyefendisinin ismini alır" diyerek bir efsane daha üretirler. Yani bende bu bitki olsa PARLAK KARTAL adını alacakmış. Bir de PARLAK sözcüğü yani "parlayan" "pırıldıyan" şeyler feminen ifadelerdir, biz erkekleri biraz bozar :)) Bende bu bitki yok ama Türkiye'de bitki sever çoğu evde vardır.
Fotoğrafını paylaştığım çiçeğin "Parlak Mustafa" ile alakası yok. Bunun halk arasındaki ismi de bir başka tuhaf. Bitkinin bilimsel ismi "Tradescantia zebrina", çizgili yaprakları vardır. Ve yine halk arasında "Telgraf çiçeği" denilen bir türe aittir. Bunun ana vatanı Orta Amerika, Meksika Kolombiya alanlarıdır. Yani bizim ülkemize gelişi çok değildir.
Biz Türkler bu çiçeğe bir isim koymuşuz; DAMAT PİJAMASI ÇİÇEĞİ" kimin aklına geldi bu isim? Bu isim nerede ne zaman doğdu ve nasıl yayıldı? İşte tam araştırılacak ilginç bir konu İzini takip etmek de güç olur ama mutlaka hakkında eğlenceli mizahi hikayeler vardır. Belki bir zamanlar kız tarafı, erkek tarafına "çizgili pijama" hediye ediyordu? Yaprakları çizgili olduğu için de bu bitkiye DAMAT PİJAMASI ÇİÇEĞİ" adı verildi.